श्री देव सोमेश्वर व श्री देवी करंजेश्वरी देवस्थानची माहिती

कोकणच्या निसर्गरम्य परिसरात, सहायाद्रीच्या तळवटी, भगवान परशुरामांच्या पुण्यभूमीत, वाशिष्ठीच्या तीरावर, गोविंदगडाच्या पायथ्याशी असंख्य भक्तगणांच्या हाकेला साद देत श्री देव सोमेश्वर व श्री देवी करंजेश्वरी हे जागृत व जाज्वल्य देवस्थान आठव्या शतकापासून वसलेले आहे.

श्री देव सोमेश्वर व श्री देवी करंजेश्वरीचे हे देवस्थान अत्यंत प्राचीन आहे. श्री देवी करंजेश्वरी ही पटवर्धन , गोळे, दीक्षित पुराणिक आदी ब्राह्मणकुलांची कुलस्वामिनी आहे. पटवर्धन या आडनावाचा उल्लेख इ. स.च्या आठव्या शतकापासून महाराष्ट्राच्या इतिहासात आढळतो असे रियासतकार म्हणतात. ज्याअर्थी पटवर्धन कुळे आठव्या शतकात होती त्याअर्थी त्यांची कुलस्वामिनी श्री करंजेश्वरी ही आठव्या शतकाच्या पूर्वीसून प्रसिद्ध असली पाहिजे ही गोष्ट उघड आहे.

करंजीच्या झुडुपात देवी प्रकट झाली म्हणून तिला ‘करंजेश्वरी’ हे नामाभिधान प्राप्त झाले. देवी करंजीच्या झुडुपात प्रकट झाली म्हणून तिच्या कुळभक्तांनी करंजीचे तेल वापरू नये अशी रूढी परंपरा आहे. हे करंजीचे झुडूप पेठमाप येथे ज्या जागी होते त्या स्थानाला आता ‘शिंगासन’ असे म्हणतात. श्री देवी जेव्हा वरील स्थानी प्रकट झाली तेव्हा तिने एक कुमारीकेजवळ हळदीकुंकू मागितले. ते आणण्यास ती कुमारीका गेली असता तेथून देवी गुप्त झाली व विद्यमान मंदिराच्या स्थानी प्रकट झाली. नंतर एका भक्ताच्या स्वप्नात येऊन "वरील करंजीच्या झुडूपात माझ्या नथीतील मोती अडकून राहिला आहे, तो घेऊन ये" असा दृष्टांत दिला. त्याप्रमाणे तो मोती तेथेच सापडला.

image
image

व्याघ्रवाहिनी चतुर्भुज देवी करंजेश्वरीच्या माहेर-सासर (पेठमाप-गोवळकोट) वासियांसाठी आवश्यक ती भूमी उपलब्ध व्हावी म्हणून जणु काही वाशिष्ठी नदी दुभंगून गोविंदगडाला उत्तर-दक्षिण असा वळसा घालून देवीच्या पायथ्याशी एकसंध होते.
हे देवस्थान ज्या किल्ल्याच्या पायथ्याशी वसलेले आहे, त्या किल्ल्याचे आजचे नाव जरी ‘गोवळ-कोट’ असले तरी त्याचे मूळ नाव गोविंदगड असे असून ते तुळाजी आंग्रे यांनी ठेवलेले आहे.

या गोविंदगडाच्या रक्षणार्थ सभोवार बारा बुरुजांची व्यवस्था आहे. या गडावर वस्ती नाही. आत एक पाण्याचा तलाव असून त्याची लांबी ४८ फूट, रुंदी ४४ फूट व खोली २२ फूट आहे. या गडाला उत्तरेस एक व पूर्वेस एक असे दोन दरवाजे असून त्याच्या दक्षिणेकडील भिंतीत एक मूर्ती बसविलेली आहे. तिचे नाव ‘देवी रेडजाई’ असे आहे. ही मूर्ती इ. स. १६६० च्या पूर्वीची असल्यामुळे हा गड छत्रपती श्री शिवाजी महाराजांनी बांधला असावा असे अनुमान करण्यास वाव आहे.

या गडावर श्री देवीची पालखी फाल्गुन शुक्ल त्रयोदशी या दिवशी जाते व गडावर ज्या ठिकाणी शिवप्रभूंचा दरबार भरत असे तेथे आसनस्थ होऊन शास्त्रोक्त पूजाविधी सुरू असताना तोफांची मानवंदना दिली जाते. श्रींची पालखी गडावरून परतून मंदिराच्या प्रांगणात आल्यानंतर पूजा होते व शिमग्याचा महोत्सवाचा प्रारंभ होतो.

इतिहास: शौर्य आणि श्रद्धेची गाथा

अध्यक्ष व विशेष मंडळ

member
ॲड. श्री. प्रसाद चिपळूणकर
अध्यक्ष
member
श्री. शंकर जड्याळ
विश्वस्त
member
श्री. अंकुश पेडणेकर
विश्वस्त
member
श्री. संतोष टाकळे
विश्वस्त
member
श्री. उपेंद्र हरवडे
विश्वस्त
member
श्री. नविनचंद्र किल्लेकर
विश्वस्त
member
श्री. अजित पावसकर
विश्वस्त
member
श्री. महेश सांगावकर
विश्वस्त
member
श्री. सुरेश शिंदे
उपाध्यक्ष
member
श्री. उदय जुवळे
सेक्रेटरी
member
श्री. वसंत भैरवकर
सह सेक्रेटरी
member
श्री. शालिग्राम विखारे
खजिनदार
member
श्री. ऋषिकेश बुरटे
सहखजिनदार
member
श्री. सुरेंद्र शिरगांवकर

श्री देव सोमेश्वर व श्री देवी करंजेश्वरी देवस्थान भक्तनिवास नियमावली

  1. एक रूमचे भाडे १ दिवसाकरिता रु. ४०० राहील.
  2. एक रुम मध्ये २ व्यक्तीकरीता बेड उपलब्ध राहतील. त्या पेक्षा अधिक भक्ताण त्या रुम मध्ये राहायचे असल्यास प्रत्येकी २०० रु. आकारून गादी , उशी , पांघरून देण्यात येईल.
  3. बारा वर्षाखालील मुलास भाडे आकारले जाणार नाही.
  4. बुकींग करतांवेळी अ‍ॅडवांस रकम घ्यावी लागेल, अ‍ॅडवांस बुकींग करताना त्यावेळी उपलब्ध असलेले रूम दिले जाईल.
  5. बुकींग केलेली रुम रद्द करण्याची झाल्यास निदान २४ तास पूर्वी कळवण्यात यावे. त्यानांतर कळविल्यास रकम परत केली जाणार नाही.
  6. वृद्ध व अपंग व्यक्तींना प्राधान्याने तळमजल्यावरील रूम देण्यात येईल.
  7. भक्तनिवास आवारामध्ये मांसाहार, मद्यपान करण्यास सक्त मनाई आहे.
  8. भक्तनिवास मध्ये राहणाऱ्या व्यक्तीने इतरांना त्रास होणार नाही याची काळजी घ्यावी.
  9. रूम देण्याचा अगर नाकारण्याचा पूर्ण अधिकार मंदिर व्यवस्थापनाचा राहील.
  10. जेवण/नाश्ता/चहा हे बुकिंग अथवा तात्काळ ऑर्डर करण्यासाठी भक्तनिवास व्यवस्थापक (गुरुजी) यांचेशी वैयक्तिक संपर्क साधावा (यासंबंधी देवस्थान व्यवस्थापन यांचा संबंध असणार नाही.)
  11. विश्रांती रुम वापरायचा झाल्यास जाताना जास्तीत जास्त १ तास वापरता येईल. (त्यावरील जास्त वेळ बसयाचे झाल्यास कृपया मंदीर बसावे.)

चेक-आऊट टाईम - दुपारी १२ वा.

image